Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam, tháng 11 năm nay miền Bắc xuất hiện đợt nồm ẩm trái mùa hiếm thấy, độ ẩm cao, mưa nhỏ kéo dài, trời se lạnh nhưng oi dính. Không chỉ gây bất tiện trong sinh hoạt, tổ hợp “lạnh – ẩm” này đang khiến bệnh hô hấp, tim mạch và thần kinh tăng mạnh, nhất là ở người cao tuổi và người có bệnh nền.

Thông thường, nồm xuất hiện vào cuối đông – đầu xuân khi trời ấm dần. Năm nay, khối không khí lạnh lệch hướng, gió ẩm từ biển lấn sâu khiến hơi nước ngưng tụ kéo dài dù nền nhiệt vẫn thấp. Không khí trở nên vừa lạnh vừa ẩm bão hòa.

Yếu tố lạnh làm mạch máu co, huyết áp tăng; yếu tố ẩm khiến mồ hôi khó thoát, tim phải làm việc nhiều hơn. Trong nhà, hơi ẩm, bụi, nấm mốc và virus dễ tích tụ, làm gia tăng nguy cơ bệnh tật so với nồm mùa xuân.

Khi độ ẩm vượt 80%, sàn, tường, đồ gỗ, đồ vải đều ẩm ướt, tạo môi trường lý tưởng cho nấm mốc và mạt bụi sinh sôi. Virus cúm, RSV và vi khuẩn cơ hội tồn tại lâu hơn trên bề mặt, làm đường thở dễ bị kích ứng, gây ho, khò khè, viêm phế quản.

Người mắc bệnh hô hấp mạn như hen hoặc COPD dễ bùng phát đợt cấp, với biểu hiện ho nhiều, nặng ngực, khò khè về đêm. Bác sĩ khuyến cáo nên đi khám sớm khi có sốt, khó thở hoặc ho kéo dài; không tự ý dùng kháng sinh, corticoid cũ vì dễ khiến bệnh nặng và kháng thuốc.

Đáng lo hơn, thời tiết lạnh – ẩm còn kích hoạt biến cố tim mạch và thần kinh. Khi ra ngoài trời lạnh đột ngột, mạch máu co, huyết áp tăng; độ ẩm cao khiến tim phải hoạt động mạnh để điều hòa thân nhiệt.

Nếu người bệnh đang nhiễm cúm, phản ứng viêm toàn thân có thể làm mảng xơ vữa kém ổn định, dễ hình thành huyết khối, dẫn tới nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ . Người dân cần cảnh giác với cảm giác bóp, siết, đè nặng ngực kéo dài trên 20 phút hoặc các dấu hiệu méo miệng, yếu tay chân, nói khó - đây là tình huống cấp cứu cần gọi 115 ngay, không tự xử lý tại nhà.

Người cao tuổi là nhóm dễ tổn thương nhất vì miễn dịch yếu, thân nhiệt điều hòa kém, dễ viêm phổi, suy tim và té ngã do sàn trơn. Một cú ngã nhẹ có thể kéo theo gãy xương, nằm lâu, viêm phổi ứ đọng, loét tì đè. Trẻ em cũng chịu ảnh hưởng nặng vì hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ mắc viêm phổi, tiêu chảy do virus, đặc biệt khi lớp học kín và ẩm. Người mắc bệnh nền như tăng huyết áp, mạch vành, suy tim hay hen cần tuân thủ thuốc đều đặn, theo dõi huyết áp và tránh ra ngoài sáng sớm khi trời lạnh.

Nồm ẩm còn gây rắc rối với da, tiêu hóa và xương khớp. Độ ẩm cao kéo dài khiến nấm da, viêm da cơ địa, mụn trứng cá bùng phát; thực phẩm khô như gạo, ngô, lạc dễ mốc, sinh độc tố Aflatoxin – tác nhân gây ung thư gan. Thời tiết lạnh – ẩm cũng làm người có bệnh xương khớp đau tăng do co cơ, thay đổi áp suất. Giữ ấm, vận động nhẹ và ngủ đủ giúp giảm triệu chứng.

Theo bác sĩ Hoàng, nhiều người xử lý sai khi “mở toang cửa cho khô” hoặc “bật quạt cho thoáng”. Khi ngoài trời ẩm bão hòa, cách đó chỉ khiến hơi nước ngưng tụ nhiều hơn. Biện pháp đúng là đóng kín cửa, bật điều hòa chế độ hút ẩm hoặc dùng máy hút ẩm, giữ độ ẩm trong nhà khoảng 50–60%. Sàn nhà nên lau bằng khăn khô, các góc khuất và tủ quần áo đặt vật liệu hút ẩm. Với nhà có người già, cần trải thảm chống trượt, lắp tay vịn và đảm bảo ánh sáng đủ.

Để tự bảo vệ, người dân nên giữ ấm có chiến lược – ưu tiên đầu, cổ, ngực, lòng bàn chân; tắm nước ấm, lau khô người trước khi ra phòng ngoài; sấy khô khăn tắm, ga gối, quần áo trước khi sử dụng. Cần rửa tay thường xuyên, vệ sinh bề mặt đồ dùng, làm sạch lưới lọc điều hòa và khay nước máy hút ẩm để tránh nấm mốc. Ăn đủ đạm, rau xanh, trái cây, uống nước ấm, ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi ngày, hạn chế rượu bia để tăng miễn dịch. Người có bệnh nền cần tuân thủ thuốc và tiêm vắc-xin cúm, phế cầu đầy đủ theo khuyến cáo.